A cold shower a day keeps the doctor away?
Iedere zelfrespecterende gezondheidsfanaat zal je aan kunnen raden om dagelijks minimaal 30 seconden onder een koude douche te staan. Koud douchen zou goed zijn voor het lichaam & geest, je zou er meer energie van krijgen terwijl je ook nog eens het risico op hart- en vaatziektes verkleint.
Geïnspireerd door alle deze mooie beloftes nam ik vorige week in Letland een duik in de Baltische Zee (4 graden). Maar voordat ik nogmaals de stuipen op het lijf van mijn edele delen jaag, vond ik het tijd duidelijkheid te krijgen of die kou nou echt wel zo goed voor de gezondheid is.
Want in hoeverre zijn de prachtige claims onderbouwd door feitelijke wetenschap? En wat doet kou lichamelijk dan met ons dat zo heilzaam is? Ik gok dat de overgrote meerderheid van de mensen zonder overtuigend bewijs niet vrijwillig onder een koude douche stapt.
Uitgelicht: The Iceman
Een van de grote aanjagers van kou is landgenoot Wim Hof. Houder van meerdere wereldrecords, waaronder dat voor de snelste halve marathon op blote voeten op ijs of het wereldrecord ijsbad zitten (1:50 uur). Zijn bijnaam is niets voor niets ‘The Iceman’.
Gebaseerd op Oosterse wijsheden heeft Wim Hof een ademhalingstechniek ontwikkeld die hem in staat stelt extreme kou te kunnen weerstaan. Maar dat is nog niet alles, zelf claimt Hof dat hij tijdens meditaties in staat is zijn autonome zenuwstelsel en immuunsysteem te activeren (meer over meditatie in deze blog).
Dit terwijl de gangbare opvatting in de reguliere medische wereld is dat de mens geen controle kan uitoefenen over zijn autonome zenuwstelsel. Vasthoudend als Wim Hof is heeft hij zich onderworpen aan een onderzoek uitgevoerd door de Radboud Universiteit.
Een greep uit een aantal interessante observaties uit dit onderzoek. The Iceman bleek in staat om:
- Geïnjecteerd te worden met lipopolysacchariden die normaal gesproken een (zeer) sterke immuunreactie in het lichaam oproept met symptomen van ziekte. Wim Hof vertoonde een veel lagere immuunreactie met nauwelijks klachten.
- Zijn cortisolwaarden te verhogen tijdens een meditatie van een half uur in een ijsbad.
- Zijn zuurstofconsumptie tijdens een meditatie in een ijsbad te verdubbelen.
Toen ik dit las was ik om eerlijk te zijn sceptisch. Want die Wim Hof beschikt toch gewoon over een speciale set genen? En dat zou opzich best kunnen, toch heeft The Iceman in een wetenschappelijke studie aangetoond deze vaardigheden ook aan anderen te kunnen leren.
“If we always choose comfort, we never learn the deepest capabilities of our mind and body.“
Wim Hof
Koud douchen en de rol van bruin vet
Voordat we gaan onderzoeken wat het effect is van kou op het lichaam moeten we eerst iets weten over vetten. Het menselijk lichaam bestaat namelijk uit twee soorten vet:
- Wit vet: een gemiddeld mens bestaat uit zo’n 20-25% wit vet. Dit is de variant waar mensen met overgewicht teveel van hebben. Een gezond percentage wit vet is belangrijk, zowel een te laag als te hoog (veel vaker voorkomend) is erg risicovol.
- Bruin vet: een baby bestaat bij geboorte voor ongeveer 5% uit bruin vet. Naarmate we ouder worden neemt de hoeveelheid bruin vet snel af. Bruin vet wordt beschouwd als heel gezond en bevindt zich in de regio’s van de nek, sleutelbaan, nieren en ruggengraat.
Wanneer het lichaam wordt blootgesteld aan koude temperaturen dan wordt bruin vet verbrand om warm te blijven. In dit proces onttrekt bruin vet suikers en vetten uit het bloed. Hierdoor wordt de verbranding van bruin vet in verband gebracht met het verhelpen van obesitas.
Japanse onderzoekers injecteerden bij ruim 70 proefpersonen speciale contrastvloeistof om te bewijzen dat bruin vet bij kou geactiveerd wordt. En dat bleek het geval te zijn. Al verschilt dit wel per persoon. Drie variabelen bleken een positieve invloed te hebben op de hoeveelheid bruin vet:
- Leeftijd: bruin vet neemt af naarmate we ouder worden
- BMI: mensen met een lage Body Mass Index (BMI) hebben meer bruin vet
- Percentage wit vet: mensen met minder wit vet hebben juist meer bruin vet
Kortom: kou zorgt voor de verbranding van het gezonde bruine vet. Tegelijkertijd zorgt regelmatige blootstelling aan kou voor de aanmaak van nieuw bruin vet. Een andere manier om bruin vet te kweken is door intensief te sporten met intervalletjes.
Misverstand: van kou wordt je toch verkouden?
Maar van kou wordt je toch verkouden? Om eerlijk te zijn was dat ook mijn gedachte toen ik begon met deze blog. Ik denk dan aan die koude airco, te snel afkoelen na het sporten en aan die duik in de Baltische Zee (waar ik trouwens niet verkouden van ben geworden).
Toch blijkt de werkelijkheid anders in elkaar te steken. De kou is niet verantwoordelijk voor verkoudheid of griep, dat zijn de Rhino- en Influenzavirussen. Dus met natte haren naar buiten lopen of geen sjaal om, allebei geen directe oorzaken van verkoudheid.
Waarom heersen verkoudheid en griep dan in de herfst en winter? De oorzaak is verassend eenvoudig: in die periodes zitten we meer in (slecht geventileerde) binnenruimtes waar virussen gemakkelijker overgedragen kunnen worden.
Wel is er één kanttekening te plaatsen. En dat is wanneer je onderkoelt raakt en de kerntemperatuur van het lichaam significant daalt. Zo’n situatie heeft een impact op het immuunsysteem en kan wel rechtstreeks leiden tot ziekte. Echter gebeurt dit niet zo snel en zeker niet van een koude douche.
“Zodra de zon schijnt zit ik buiten, zelfs als het vriest. Ik ben dan ook nooit ziek.”
Mijn lieve moeder
Samengevat: zes concrete voordelen van koud douchen:
- Verbranding van bruin vet: koud douchen zorgt voor verbranding van bruin vet. Dit zorgt vervolgens weer voor verbranding van suikers & vetten in het bloed
- Aanmaak van bruin vet: koud douchen zorgt naast verbranding uiteindelijk ook voor de aanmaak van het gezonde bruine vet
- Minder ziek: onderzoek van het Amsterdam Medisch Centrum laat zien dat mensen die gedurende 90 dagen iedere ochtend 30 seconden koud afdouchen significant minder ziek zijn dan mensen die normaal douchen.
- Sneller herstel na inspanning: een meta-analyse laat zien dat kou na een zware fysieke inspanning een positieve invloed heeft op de hersteltijd. Al maken de onderzoekers wel het voorbehoud dat de kwaliteit van de onderliggende onderzoeken niet geweldig is.
En twee minder goed kwantificeerbare bonusvoordelen:
- Mentale weerbaarheid: het moment waarop uiteindelijk de kraan naar maximaal koud gedraaid moet worden blijft naar. Toch geeft het iedere keer weer een kick als de 30 ijskoude seconden voorbij zijn. Zo bouw je iedere dag extra mentale weerbaarheid op.
- Het wordt niet meer slechter: Radar noemt de prijs voor de slechtste service niet voor niets de ‘De Koude Douche’. Een oud collega zei me ooit eens dat na een ijskoude douche de rest van de dag toch alleen maar beter kan worden. Ja toch?
Genoeg reden om die koude douche toch eens een kans te geven toch? Ik kan je alvast twee dingen garanderen. Sowieso ga je het koude water in eerste instantie haten. Maar na verloop van tijd zal je merken dat het makkelijker gaat en dat je barst van de energie zodra je de douche uitstapt. Veel sterkte :)!
