Een alternatief voor verwachtingen

Dit is een wat langere blog van ongeveer 8-10 minuten. Dus pak nog even een lekkere bak koffie of thee en settle in!

Verwachtingen zijn overal

Verwachtingen vormen een super belangrijk onderdeel van ons leven. Wanneer je het afgelopen jaar het vuur uit je sloffen hebt gelopen, dan verwacht je dit jaar toch wel die verdiende promotie? Of als je aardig doet tegen je buurman, dan verwacht je toch ook dat deze aardig terugdoet? Ons leven hangt van verwachtingen aan elkaar.

De afgelopen decennia zijn talloze studies uitgevoerd naar verwachtingen. Zo is ontdekt dat:

• Meisjes vanaf een bepaalde leeftijd minder goed zijn in wiskunde dan jongens (link)
• We langzamer gaan lopen als we aan het woord ‘oud’ denken (link)
• Vrouwen minder snel voor een prestigieuze carrière kiezen door opvoeding (link)
• Ratten sneller door een doolhof gaan lopen als wij denken dat de rat ‘slim’ is (link)

Deze voorbeelden hebben allemaal met onze verwachtingen te maken. Maar pas echt interessant wordt het als we geluk erbij betrekken. Want het blijkt namelijk dat er een groot verband bestaat tussen verwachtingen en geluk. Dus hoog tijd om verwachtingen wat beter te leren begrijpen.

Lees verder en ontdek de relatie tussen verwachtingen en geluk, de relatie met dopamine en het onderscheid tussen bewuste & onbewuste verwachtingen. Maar lees vooral verder als je benieuwd bent naar het alternatief voor verwachtingen dat je ook nog eens bewezen gelukkiger maakt.

Blessed is he who expects nothing, for he shall never be disappointed.

Alexander Pope

De wetenschap achter verwachtingen

Ons geluk wordt voor een aanzienlijk deel bepaald door onze verwachtingen. Wetenschappers van het University College London hebben een experiment uitgevoerd met meer dan 10.000 deelnemers om het effect van verwachtingen op geluk te onderzoeken. 

In het experiment maakten deelnemers keuzes waarmee ze geld konden winnen of verliezen. Tijdens het experiment werd hun gevoel gemeten. En wat bleek? Niet de hoogte van de winst of het verlies was geluksbepalend. Nee, het was de al dan niet uitgekomen verwachting die bepaalde hoe gelukkig de deelnemers zich uiteindelijk voelden.

In een ander studie onderzocht Professor Rosenthal het effect van verwachtingen op de prestaties van kinderen op school. In het experiment werd 20% van de kinderen in een klas volledig willekeurig geselecteerd. Aan de leraren werd verteld dat deze selecte groep kinderen naar verwachting beter zouden presteren dan de overige kinderen. 

Het uiteindelijke resultaat is zowel historisch als pijnlijk te noemen. Bij een IQ test aan het einde van het schooljaar bleek namelijk dat de geselecteerde kinderen een hogere score behaalden dan de overige kids. Wat een verwachting onbewust niet kan doen met een mens (of leraar in dit specifieke geval).

Those children from whom the teachers had been led to expect greater intellectual gain showed a significantly greater gain in IQ score than did the control children.

Robert Rosenthal

Het fysieke effect van verwachtingen

Iedereen heeft zelf ervaringen met verwachtingen. En anders hoef je het sportnieuws maar te bekijken en je leest een en al verwachtingen. Met de jaarlijkse start van de Tour de France afgelopen zaterdag misschien wel als een van de hoogtepunten.

In de regel voelen we ons gelukkiger worden als een uitkomst boven verwachting is. Daarom vinden veel mensen een positieve verrassing ook zo leuk, je verwacht het niet! Aan de andere kant voelen we ons minder gelukkig als een uitkomst beneden verwachting blijkt te zijn.

Maar wat zorgt nou voor dit gevoel? De oorzaak daarvan is de neurotransmitter dopamine. Één van de taken van dopamine is te zorgen dat de zenuwcellen in ons lichaam met elkaar kunnen communiceren. Maar daarnaast wordt dopamine ook weleens het gelukshormoon genoemd. Wanneer dopamine afgegeven wordt door onze hersens dan resulteert dat in een (tijdelijk) gelukkig gevoel.

Bij een verwachte positieve gebeurtenis geeft ons lichaam een dosis dopamine af en voelen we ons blij. Is de positieve gebeurtenis ook nog eens onverwacht? Dan is de afgifte van dopamine nog veel groter en kunnen we ons zelfs extatisch voelen. Het gevoel dat ik afgelopen zaterdag kreeg toen Mike Teunissen de gele trui pakte!

Iedereen dacht dat onze kans op de etappezege verkeken was door de val van Dylan. Wat Mike vandaag gedaan heeft, is ver boven onze verwachting

Grischa Niermann (na winst Mike Teunissen in eerste etappe Tour de France 2019)

Helaas werkt het ook andersom. Wanneer je een hoge verwachting hebt dan bereid je lichaam zich stiekem al voor op een stoot dopamine. Is de uiteindelijke gebeurtenis vervolgens beneden verwachting dan wordt er geen dopamine aangemaakt. Terwijl je het wel had verwacht! Het resultaat: je voelt je rot. 

Twee soorten verwachtingen

Voor mij zijn verwachtingen een super fascinerend onderdeel van het leven. Gaandeweg ben ik me steeds bewuster geworden van mijn eigen verwachtingen. Ik ontdekte dat ik over alles verwachtingen had. Vaak waren het met name de verwachtingen over mezelf die torenhoog waren. Soms zelfs zo hoog dat ik er nachten slecht van sliep.

Gaandeweg heb ik ontdekt dat er eigenlijk twee verschillende soorten verwachtingen zijn, bewuste & onbewuste verwachtingen:

• Onbewuste verwachtingen zijn verwachtingen die natuurlijk aangeboren zijn of die je na verloop van tijd hebt aangeleerd. Bij deze verwachtingen gaan we er onbewust vanuit dat deze ze in 100% van de gevallen uitkomen. Zo twijfelen we er niet aan dat de zon morgenvroeg weer opkomt of dat onze fietsband hard is als we onze fiets willen gebruiken.

• Bewuste verwachtingen worden door ons gecreëerd in aanloop naar gebeurtenissen die zich in de toekomst gaan afspelen. We weten dat we deze verwachting hebben. Bijvoorbeeld de verwachting dat het weekendje weg met vrienden top wordt. Of de verwachting dat je onwijs lekker gaat eten omdat je gereserveerd hebt bij een sterrenrestaurant. 

Zonder me te baseren op kwantitatieve data schat ik in dat een groot gedeelte van onze verwachtingen stiekem onbewust zijn. We hebben niet door dat we deze verwachtingen hebben, maar ze zijn er wel degelijk!

Een model voor verwachtingen en geluk

Geheel niet wetenschappelijk onderbouwd heb ik een model voor het effect van verwachtingen op ons geluk ontwikkeld. Het bloed van een ex-consultant kruipt waar het niet gaan kan, dus het is een matrix geworden.

In dit model maak ik onderscheid tussen de twee type verwachtingen en de drie niveaus van een verwachting. Zo ontstaat een zestal resultaten met ieder een verschillende uitkomst op ons geluksniveau: variërend van zeer negatief tot zeer positief.

Verwachtingen en geluk in de praktijk

Volgens mij heeft iedereen wel ervaring met de drie uitkomsten van een bewuste verwachting. Van de dure fles wijn die zwaar tegen viel tot een sportwedstrijd die onverwachts mega goed ging. Het hele spectrum van emoties is mogelijk.

Anders werkt dit bij onbewuste verwachtingen. Want hoe kan je nou het resultaat van een verwachting voelen als je niet weet dat je deze verwachting in de eerste plaats had? Nu wordt het cryptisch! De oplossing is om je bewust te worden van je onbewuste verwachting. Hou vol! Ik zal het proberen uit te leggen met hulp van een persoonlijk voorbeeld.

Na een lange fietstocht moest ik nog even snel langs de Appie voor boodschappen. Gretig laadde ik mijn mandje vol met lekkers. Totdat de dame bij de informatiebalie de microfoon pakte. Ze kondigde een pinstoring aan, er kon alleen nog contant betaald worden. Een diepe zucht….

Waarom moest mij dit nu uitgerekend op dit hongerige moment overkomen? Waarom werkt dat ding niet gewoon? Wat een pech! En je raadt het al: de fiets endorfine verdween als sneeuw voor de zon! Gelukkig had ik alle tijd om in de lange rij voor het pinautomaat dit gevoel van zelfmedelijden eens goed te doorgronden. 

In de rij realiseerde ik dat ik onbewust verwacht dat pinautomaten altijd horen te werken. Pinnen voelt voor mij als een vanzelfsprekendheid, als water uit de kraan. Ik begon me te realiseren dat mijn verwachting absurd is. En hoe goed we het in Nederland voor elkaar hebben dat pinnen in 99,9% van de gevallen juist wel werkt. Vanaf het moment dat ik me bewust werd van mijn onbewuste verwachting was de negativiteit verdwenen. Ik ontspande en kon er juist om lachen!

If you fight with reality you lose, but only 100% of the time.

Byron Katie

Het gevaar van verwachtingen

Verwachtingen zijn eigenlijk een soort wolf in schaapskleren. Bij overtroffen verwachtingen past ons brein de verwachting voor een volgende keer aan. Wanneer je bijvoorbeeld een onverwachte upgrade krijgt in een hotel, dan hoop je stiekem de volgende keer weer op die upgrade en ben je lichtelijk teleurgesteld als het dan niet gebeurd.

Op deze manier leggen we de lat voor onszelf en voor anderen steeds hoger. En een steeds hogere verwachting kan op lange termijn bedreigend zijn voor ons geluk. Tenslotte is het moeilijker om aan een steeds hogere verwachting te voldoen. En zoals we weten: een niet behaalde verwachting maakt ongelukkig.

My expectations were reduced to zero when I was 21. Everything since then has been a bonus.

Stephen Hawking

Dankbaarheid als alternatief voor verwachtingen

Is de oplossing dan om maar helemaal geen verwachtingen meer te hebben? Voor mij is dat nog de vraag. Een vraag waarop ik het antwoord (nog) niet heb. Maar mijn leven is ontspannender en gelukkiger geworden sinds ik de continue stroom van verwachtingen (grotendeels) heb losgelaten.

Maar wat zorgde nou voor de omslag in mijn gevoel bij het ‘pinincident’? De truc zit hem voor mij in dankbaarheid. Door dankbaarheid kan je bewezen gelukkiger worden! Dankbaarheid voor zowel de grote als de kleine dingen in het leven en die dingen die voor een ander misschien helemaal niet zo vanzelfsprekend zijn. Focus op wat je wél hebt in plaats van wat je niet hebt!

Het is heel goed mogelijk om dankbaarheid verder te ontwikkelen! Zelf heb ik er een gewoonte van gemaakt om elke ochtend en avond paar minuten stil te staan bij alles waar ik dankbaar voor kan zijn. Met mijn ogen dicht doorvoel ik hoe dankbaar ik mag zijn voor:

• alle mooie mensen in mijn leven;
• dat de Tour de France weer is begonnen
• de mooie reacties die ik heb gekregen op de blog over de weekplanner;
• een heerlijke fietstocht;
• etc…

Vervolgens schrijf ik een speciaal punt van dankbaarheid voor de dag van vandaag op een papiertje. Het is super makkelijk, kost weinig tijd en het werkt super goed. Dankbaarheid helpt je om in het moment te leven. Je zult zien dat hierdoor je verwachtingen langzaam zullen afnemen!

Een mooie methode om dankbaarder en vooral ook gelukkiger te worden is door dagelijks drie vragen te beantwoorden:

• Wat heb ik vandaag gegeven?
• Wat heb ik vandaag geleerd?
• Waar ben ik vandaag (in het bijzonder) dankbaar voor?

Tip: ontdek de kracht van het dagelijks beantwoorden van de drie vragen in deze aparte blog.

When you are grateful, fear disappears and abundance appears.

Tony Robbins

Deel jouw ervaringen!

Ik ben heel benieuwd of jij je herkent in het verwachtingsmodel! Heb jij ook weleens last hebt van onbewuste verwachtingen? Of heb je een leuke ervaring die je wilt delen of een eigen manier om dankbaar te zijn? Laat dan vooral een reactie achter en inspireer hiermee mij en andere lezers!